زندگی نامه و فعالیت های اجتماعی و سیاسی شهید صدر
شهید گرانقدر، سید محمد باقر صدر، ثمره شجره طیبه ای است از عالمان پاک نهاد و از خاندانی که همگی از چهره های تابناک دین و علم و فضیلت و از حماسه گستران جهاد فکری، نبردآوران مجاهدات سیاسی و مردمی، قهرمانان مبارزه های ایدئولوژیکی و از مشهورترین خاندان های علم و فقاهت و مرجعیت در ایران و عراق و لبنان اند.
پدر شهید صدر، سید حیدر، از اجلای علمای عصر خویش واز دانشمندان بزرگ شیعه عراق و مادرش دختر “عبدالحسین آل یاسین” از مردان برجسته علمی و مذهبی بود. مادرش، فرزند شیخ عبدالحسین آل یاسین – که از رجال برجسته عراق به شمار می رفت – بانویی پرهیزکار بود. خانواده آل یاسین از لحاظ علمی و اجتماعی در عراق دارای تاریخی پرافتخار است. دو دایی شهید صدر، شیخ مرتضی و شیخ محمد رضا آل یاسین، از محققان و دانشمندان بزرگوار عصر خود بودند.
شجره نامه شهید صدر با 31 واسطه و از نسل ابراهیم المرتضی (210 ه . ق) به امام كاظم علیه السلام می رسد. هیچ گاه میان این خانواده و نهاد مقدس حوزه و مرجعیت جدایی نیفتاد و اجداد ایشان به مقام های معنوی والایی رسیده بودند.
خاندان ایشان به دلیل منسوب بودن به صدرالدین، به نام «خاندان صدر» شناخته می شوند و به علت سكونتشان در گذشته های دور در كاظمین، «كاظمی» لقب گرفته اند. البته به دلیل انتسابشان به سید حیدر، پدر شهید صدر، به آنان «خاندان حیدری» نیز می گویند. برخی نام های معروف این خاندان در دوره های پیشین عبارت است از: آل ابی سبحه (به علت منسوب بودن به موسی «ابوسبحه» بن مرتضی ابراهیم بن امام موسی كاظم علیه السلام)؛ آل القطعی(در نسبشان به حسین القطعی بن موسی «ابوسبحه»)؛ آل ابی الحسن و آل شرف الدین (در نسبشان به ابراهیم معروف به شرف الدین، جد پنجم شهید صدر.)
امروزه این خاندان به «آل الصدر» معروفند وبرخی ازآنان، در لبنان در منطقه جبل عامل ساکن هستند. از اجداد ایشان، می توان از عبدالحسین شرف الدین جبل عاملی، رهبر شیعیان لبنان در عصر خود و نویسنده كتاب های معروفِ المراجعات، ابوهریره، الاجتهاد و النص و… نام برد. برخی معتقدند اصالت این خاندان، عراقی است، ولی تاریخ دقیقی از مهاجرتشان به لبنان در دست نیست و گویا به جد نهم شهیدصدر، شهید عزالدین الحسین بن ابی الحسن معروف به موسوی العاملی الجبعی باز می گردد.
شهید صدر در بیست وپنجم ذی قعده 1353 ق مصادف با 1934 میلادی و 1313 هجری شمسی در کاظمین به دنیا آمد. در سه سالگی از نعمت پدری ارجمند محروم گردید و تحت سرپرستی برادر بزرگ “سیداسماعیل صدر” و دایی خود پرورش یافت. واز پنج سالگی به مدرسه رفت، دروس ابتدایی خود را در مدرسه (منتدی النشر) فرا گرفت و تا یازده سالگی دوره ابتدایی را به اتمام رساند.در این دوران، نبوغ شگفت انگیز و استعداد سرشار خدادادی او درخشید و تعجب آموزگاران خود رابرانگیخت، بطوری که اولیای مدرسه تصمیم گرفتند او را به مدرسه کودکان تیزهوش و نابغه بگذارند تا به هزینه دولت درس بخواند و پس از طی مراحل لازم و قانونی، به دانشگاههای اروپا یا آمریکا اعزام کنند و در رشته های علوم جدید تحصیل کند و به کشور خود بازگردد اما او به تحصیل علوم دینی و پرداختن به رشته کار پدرانش گرایش داشت و از طرفی مادر و برادر بزرگش رضایت ندادند که او به پول دولت وابسته به غرب و دست اندرکاران خود باخته آموزش و پرورش آن روز عراق، درس بخواند ، بالاخره با راهنمایی دو دایی فقیه و دانشمندش «شیخ محمد رضا آل یاسین» و «شیخ مرتضی آل یاسین» به فراگیری دروس حوزوی و علوم دینی پرداخت.
تحصیلات علوم دینی را با کتاب «معالم الاصول» نزد برادرش سید اسماعیل آغاز کرد و دیگر کتابهای دوره سطح حوزه را با شور و شوق و تلاش بسیار در مدتی کوتاه خواند و تمام کرد. او علاوه بر تحصیل، دروس ابتدایی را نیز به خواهرش بنت الهدی می آموخت و بنت الهدی بی آنکه به مدارس نامناسب دخترانه آن روز عراق پای بگذارد، نزد برادرش سید محمد باقر قرآن، ادبیات، تاریخ، حدیث فقه، اصول و .. را آموخت.
و در همان دوران ابتدایی بر فراز منبری که در صحن کاظمین قرار داشت به ایراد خطبه میپرداخت. او در 12 سالگی برای گذراندن دوره عالی حوزه به نجف اشرف رفت و در محضر شیخ محمدرضا آل یاسین ، سید اسماعیل خوئی شاگردی نمود. او در سن16 سالگی به درجه اجتهاد رسید وبه تعبیر یکی از شاگردان برجسته ایشان سید کاظم حائری:« روزی در محضر استاد بودیم ودرباره سنی که درآن به اجتهاد رسید ازایشان پرسیدیم در پاسخ فرمودند یادم نیست از کسی تقلید کرده باشم»[1] ایشان در سن 25 سالگی تدریس خود را در دروس عالی برای دانش پژوهان حوزه آغاز کرد و از عالی ترین کرسی تدریس برخوردار گشت،از دوران کودکی آثار نبوغ سرشار و استعدادی در خور توجه در او کاملا هویدا بود; چنان که تحسین همگان را برمی انگیخت، خواهرش «آمنه بنت الهدی صدر» یکی از زنان دانشمند، شاعر، نویسنده و معلم فقه و اخلاق بود که در مسیر جهاد و مبارزه، با بردارش سید محمد باقر همگام شد و سرانجام سرنوشت هر دو به شهادت و سعادت ابدی ختم گشت.